Menapoz

Bir kadının fizyolojik olarak 12 ay adet görememesi durumuna menopoz diyoruz. Kadınlarda sıklıkla 45-55 yaş arasında görülen menopozun ülkemizde görülme yaşı 52'dir. İki tip menopoz (Aydın) vardır:
Doğal menopoz
Cerrahi menopoz
Çoğu kadın doğal yollarla menopoza girerken bazen yumurtalıkların cerrahi olarak alınmasıyla da menopoza girilebilir ki biz buna cerrahi menopoz diyoruz. Menopoza girmeden önce bir çok kadın yaklaşık 6 ay-2 yıl ön menopoz ya da premenopoz dediğimiz süreçten geçer. Bu süreçte hastalar sıkça adet düzensizliği yaşayabilir; hatta menopozda görülen ateş basmalarını da tecrübe edebilirler. Bu süreçten itibaren menopozal kontroller kadın sağlığı için önemli değere sahiptir.

Menapoz Nasıl Başlar?
Menopoz, kadın hayatının doğal bir aşamasıdır ve ortalama hayatın üçte biri menopoz döneminde geçer. Bu dönem kadından kadına değişiklikler gösterebilir, bazı şanslı kadınlarda bu dönem çok rahatlıkla fark edilmeden geçirilirken, çoğu kadında da bedensel ve ruhsal çeşitli şikayetler görülür. Hatta öylesine etkiler ki, kadının yaşam kalitesinin azalmasına ve pek çok hastalığın ortaya çıkmasına neden olur. Günümüzde menopoz tedavi edilmesi gereken bir hastalık gibi görülmekte ve kadının yaşam kalitesini düzeltecek, azalan yumurtalık hormonlarının yerine geçebilecek hormonlar laboratuar ortamında üretilmektedir. 40 yaşından sonra kadınlarda yumurtlamanın azalmasına bağlı düzensiz adet kanamaları, ateş basması, terleme ve psikolojik değişiklikler belirli aralıklarla görülmeye başlar. Daha sonraki dönemde yakınmalar giderek daha sık görülür ve adet kanaması tamamen durur. 1 yıl boyunca adet kanamasının olmaması ve yapılacak hormon tetkikleriyle menopoz tanısı konur. Menopozda yumurtalıkların östrojen üretmemesine bağlı ateş basması, terleme, çarpıntı, uykusuzluk, sinirlilik, depresyon, unutkanlık, halsizlik, cinsel istekte azalma, vaginada kuruma, ağrılı cinsel ilişki, kemik erimesi (osteoporoz), idrar kaçırma gibi şikayetler ortaya çıkmaktadır. Menopoza geçiş döneminde görülen adet düzensizlikleri gebelikten ve düzensiz kanamaya neden olan genital sistemin kötü huylu hastalıklarından ayırt edilmelidir.

Menapozda Görülen Değişiklikler
Ateş Basması
Ateş basması, menopoz dönemindeki kadınların büyük bir çoğunluğunda rastlanan, yüz bölgesinden başlayıp boyun ve göğüs kısmına, bazen de tüm vücuda yayılan, yoğun terlemeye neden olan sıcak basması halidir. Genellikle menopozun ilk yıllarında ortaya çıkan bu durum bazı kadınların günlük yaşamını etkileyecek kadar şiddetli olabilirken, bazılarında önemsenmeyecek kadar hafif geçebilmektedir. Ateş basması ataklarla seyreder, bu ataklar esnasında gerçekten bedensel ısı da artmaktadır. Genellikle menopozun ilk yıllarında görülür, daha sonra ortadan kalkar. Bazı kadınlarda 5 yıldan uzun sürebilir.

Ateş Basması Neden Olur?
Ateş basmasının beyinde hipotalamus bölgesinde östrojen hormonu etkisinin azalması ve beden ısısını ayarlayan “termostat” mekanizmada nörotransmitter madde dengesinin azalmasıyla ortaya çıktığı düşünülmektedir. Östrojen hormonu beyin işlevleri üzerinde oldukça önemli etkilerde bulunur. Menopoz döneminde santral sinir sisteminde östrojen etkisinin azalmasına bağlı olarak ateş basması, uyku bozuklukları, duygusal değişiklikler, hafıza bozukluğu ve Alzheimer hastalığı ortaya çıkabilmektedir. Ateş basması atakları östrojen hormonu tedavisiyle kontrol altına alınabilmekle beraber özellikle ruhsal stress durumlarında tedaviye ek olarak başka ilaçlar ilave etmek gerekebilmektedir.

Duygusal Değişiklikler
Menopozun ortaya çıktığı yaş kadında sıklıkla önemli bazı sosyal değişikliklerin de ortaya çıktığı bir zamana denk gelir. Menopoz döneminde kadın öncelikle yıllardan beri alışık olduğu bedensel bir işlevini yitirmiş olmanın üzüntüsünü yaşar. Her ay adet görmeye alışmış bir kadın adet kanamaları ortadan kalkmasını yaşlanmanın başlaması ile eşdeğer tutar.

Uyku Bozuklukları
Menopoz dönemi bir yandan ateş basmaları, diğer yandan ruhsal değişikliklerin etkisiyle uykusuzluğun ortaya çıkmasına yada uyku kalitesinin azalmasına neden olabilir. Dolayısıyla gerginlik, sinirlilik, yorgunluk, halsizlik, unutkanlık, yorgun uyanma ve konsantrasyon bozukluklarına yol açabilmektedir. Menopoz döneminde ortaya çıkan uyku bozukluklarının tedavisinde östrojen hormonu tedavisinin önemli bir yeri vardır. Östrojen hormonunun uykuya dalma süresini kısalttığı ve uyku kalitesini arttırdığı kanıtlanmıştır.

Cilt Değişiklikleri
Cildin sağlamlığını ve elastikiyetini veren en önemli madde cildin yapısında bulunan kollajen adlı bağ dokusudur. Cilt kırışıklıkları kalıtsal özelliklere bağlı olarak kişiden kişiye değişken olmakla beraber kadınlarda östrojen hormonunun cildin kollajen içeriğini korumada önemli işlevi olduğu gösterilmiştir. Yapılan çalışmalar östrojen tedavisi alan kadınlarda cilt kırışıklıklarının daha az yaşandığını saptamıştır.

Menapozda Görülen Hastalıklar

Menapoz ve Kalp-Damar Hastalıkları
Östrojen hormonu kandaki yararlı kolesterolü arttırırken zararlı kolesterolü azaltmaktadır, damarlar üzerine gevşetici etkiye sahiptir ve kalp damar hastalıklarından koruyucu etkisi vardır. Menopoz döneminde östrojen hormonu azaldığından bu koruyucu etkisi ortadan kalkar. Damar sertliği ve kalp krizi riski %60 artar. Dışarıdan verilen östrojen bu riski %25-50 oranında azaltır.

Menapoz ve Kemik Erimesi(Osteoporoz)
Osteoporoz kemik dokusunun temel minerali olan kalsiyumun kaybedilmesine bağlı kemikte görülen erime halidir. Yaşın ilerlemesi ve menopozda östrojen eksikliğine bağlı hızla artan kemik erimesi sonucu bel ağrıları, boy kısalığı, kamburluk, sessiz omurga kırıkları ortaya çıkar. Ortalama boy 65 yaşına kadar 4 cm, 75 yaşına kadar 9 cm kısalır. Omurgada çökme kırıklarına ve göğüs kafesinin kemik yapısının bozulmasına bağlı solunum sıkıntısı gelişebilir. Çarpma, düşme sonucu kolayca kalça, el bileği ve diğer kemikler kırılabilir. En tehlikeli olan kalça kırığıdır ve hastaların %12-20’si ilk 2 yıl içinde kaybedilir. Geride kalanlarsa sürekli bakıma ihtiyaç duyacak hale gelmektedir.

Menapoz ve İdrar Yolları Enfeksiyonu
Östrojen hormonu eksikliği idrar yolları ve idrar torbasını da (mesane) etkiler. Menopozda vagina ve idrar deliği (üretra) zayıflar, rahim ve vagina sarkar, vagina kurur, mesane fonksiyonları bozulur ve idrar kaçırma ortaya çıkabilir. Ağızdan veya vaginadan uygulanan östrojen hormonu ile bu şikayetler azalır veya düzelir.

Menapoz Tedavisi
Menopoz (Aydın) belirtileri yumurtalıkların fonksiyonlarının yerine getiremediği, salgılanan östrojen hormonu oldukça azaldığı yani vücudun estrojen ihtiyacının karşılanamadığı için çıkmaktadır. Bu nedenle sıcak basması, vajinal kuruluk, iştah artışı, uyumada güçlükler ve genel psikolojide değişiklikler başlar. İlerleyen dönemde koroner arter hastalığı, osteoporoz ve genitoüriner sistemde de değişiklikler meydana gelmektedir. Bunların yanında pek çok önemli olmayan deride kuruma, saçlarda dökülme gibi minör değişiklikler de olur. Menopoz sonrası uygulanan hormon tedavisinin en erken etkisi sıcak basması, gece terlemesi ve vajinal kuruluğu önlemesidir. Hormon Replasman Tedavisi (HRT) menopoz semptomlarının önüne geçmek, kalp hastalıkları ve osteroporoz riskini azaltmak için “estrojen ve progesteron”un dışarıdan verilmesidir. Histerektomi ameliyatlarından sonra ise sadece estrojen verilmesi yeterlidir. Menopoz tanısı erken aşamada konulup erkenden tedaviye başlanmalıdır. Östrojen ağızdan, cillten veya vajinadan verilebilir. Hormon kullanımın sakıncalı olduğu durumlarda osteoporozu (kemik erimesi) engellemek için Kalsiyum desteği, D vitamini ve bifosfonatlar kullanılmalı ve kalsiyumdan zengin diyet (süt, peynir yoğurt..vs) ağırlık verilmelidir. Her gün düzenli yürüyüşler veya hafif ağırlık kaldırma gibi kasları güçlendiren egzersizler oldukça faydalıdır. D vitamininin yararını arttırmak için güneşli günlerde güneş ışığından mümkün olduğunca faydalanılmalıdır.

Hormon Replasman Tedavisi Sizin İçin Uygun mu?
Hormon replasman tedavisini (Aydın) alıp almamaya karar vermek zor olabilir. Tedavinin size getireceği faydaları ya da zararları bilmek size bu konuda faydalı olacaktır.

Yan Etkileri
Bir takım tıbbi sorunlardan dolayı hormon replasman tedavisi her kadın için uygun olmayabilir. Tedavinin bazı yan etkileri olan memelerde şişkinlik, hassasiyet, baş ağrısı, mide bulantısı, sıvı toplanması, anormal vajinal kanama veya ailesinde meme ve rahim kanseri hikayesi olan kadınlar, karaciğer hastaları ve kanında pıhtılaşma sorunu olan kadınlar kullanmamalıdır.

Hormon Kullanmanın Sakıncalı Olduğu Durumlar
Yeni kalp krizi ( myokard enfaktüsü ) geçirmiş olanlar, Geçrilmiş inme, damar tıkanıklığı, Karaciğer fonksiyonlarının bozuk olması, Meme veya rahim kanseri varlığı Tromboemboli ( damar içi pıhtılaşma problemi)

Dikkatli Kullanılacak Durumlar
Yüksek tansiyon
Safra kesesi hastalıkları ve taş
Şeker hastalığı
Migren tipi baş ağrıları
Rahimde myom
Kan yağlarının yüksek olması (kolesterol ve trigliserit)
Hormon Tedavisi ve Meme Kanseri
Meme kanseri riski belki de kadınların hormon tedavisini almak istememelerinin nedenini oluşturmaktadır. Yapılan araştırmalarda meme kanseri riskinde belli bir artış görünmüştür ancak yararları kıyaslanamayacak kadar fazladır. Örneğin tedavi almayan menopozlu hastalarda Kalp hastalığı gelişme riski, tedavi alan menopozlu kişide meme kanseri gelişme riskinden daha fazladır. Ailesinde meme kanseri olmayan fakat 5 senedir hormon tedavisi kullanan kadınlarda meme kanserinde bir artışa rastlanmamıştır

Menapoz Takibinde Neler Yapılıyor?
Ön menopoz ve menopoz sonrası dönemlerde kadınlarda doğal olarak artmış jinekolojİk kanser riskleri, meme kanseri riskleri, kalp damar hastalıkları riski, kemik erimesi riskleri takip altına alınır. Bu amaçla hastalar jinekolojik takiplerde şu aşamalardan geçebilir;

Normal jinekolojik muayene ve pap-smear alınması
Transvajinal ultrason ile endometrial kalınlık, rahim ve overlerin değerlendirilmesi
Meme muayenesi ve rutin mamografi - meme ultrasonu takipleri
Kemik yoğunluğunun hasta için uygun bulunan aralıklarla değerlendirilmesi
Kan biyokimyası ve lipidlerinin değerlendirilmesi.
Menopoza giriş süreci ve var olan sorunlara paralel olarak bu muayenelerin sıklığı değişmekle birlikte hastalara en az yılda bir kere jinekolojik muayeneleri ve ultrasonlarını yaptırmalarını öneriyoruz.

Menapoz Döneminde Egzersiz ve Beslenmenin Önemi
Menopoz döneminde geçerken egzersiz yapmanız yaşamınızın her döneminden daha önemlidir. Sıcak basmaları ve ruhi dalgalanmalar yaşarken kendinizi egzersiz yapmak için çok motive hissetmeyebilirsiniz. Ancak düzenli fiziksel aktivite aslında menopoz semptomlarını daha katlanılabilir hale getirebilir. Menopozda genellikle yaşlanma hissiyle beraber hissedilen vücut sağlığınızdan emin olmama hali ve kontrolün elinizden gittiği hissidir. Egzersiz yapmanız bu kontrolün bir kısmını geri kazanmanın en harika yoludur. Menopozda azalan östrojen seviyeleri, metabolizmanızı olumsuz yönde etkiler ve kilo alımına yol açar. Bu değişiklikler kolesterol seviyenizi yükseltir, vücudunuzun karbonhidratları sindirme şeklini ve kemik yoğunluğunu olumsuz yönde etkileyebilir. Diyetinizde değişiklikler yapmak menopoz semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Süt, yoğurt ve peynir gibi süt ürünleri kemik sağlığı için gerekli olan kalsiyum, fosfor, potasyum, magnezyum, D ve K vitaminlerini içerir. Daha fazla süt ürünleri ve hayvansal protein tüketen postmonopozal kadınlar, daha az yiyenlere göre önemli ölçüde daha yüksek kemik yoğunluğuna sahiptir. Omega-3 yağ asitleri gibi sağlıklı yağlar menopoza giren kadınlara fayda sağlayabilir. Sıcak basma sıklığını ve gece terlemelerinin şiddetini azaltmaktadır. Tam tahıllar, lif ve tiamin, niasin, riboflavin ve pantotenik asit gibi vitaminler açısından yüksektir. Tam tahıllar açısından zengin bir diyet, kalp hastalığı, kanser, diabet ve erken ölüm riskinin azaltmaktadır. Meyve ve sebzeler, vitamin ve mineraller, lif ve antioksidanlarla doludur. Meme kanseri riskini azaltır, kan basıncını düşürür, daha az sıcak basması, daha iyi uyku ve daha düşük depresyon oranları görülür.

Sağlıklı bir menopoz süreci için neler yapılmalı? Menopoz döneminde nelere dikkat edilmeli?
Yatak odanızı serin tutun, ağır battaniyelerden kaçınmak gece terleme şansınızı azaltmaya yardımcı olabilir. Egzersiz yapın ve günlük kalori alımınızı 400 ila 600 kalori azaltın. Günde 20-30 dakika orta derecede egzersiz yapmak önemlidir. Depresyon, endişe, üzüntü ve uykusuzluk yaşıyorsanız bir terapist veya psikologla konuşun. Osteoporoz riskinizi azaltmak, enerji seviyenizi arttırmak ve uyku düzeninizi iyileştirmeye yardımcı olmak için kalsiyum, D vitamini ve magnezyum takviyeleri alın. Gevşeme ve nefes alma tekniklerini uygulayın, yoga ve meditasyon yapın Cilt kuruluğunu azaltmak için günlük nemlendiriciler uygulayın. Sigarayı bırakın ve alkol kullanımını sınırlayın. Hormon replasman tedavisi alamıyorsanız Östrojen eksikliğinin neden olduğu menopoz semptomları için doktorunuzun önerisiyle bazı bitkisel takviye ilaçları kullanılabilir.