İNFERTİLİTE (KISIRLIK TEDAVİSİ)
1.İNFERTİLİTE (KISIRLIK)
Kısırlık, kadın ve erkeğin çocuk sahibi olamama durumudur. 1 yıl içerisinde haftada 2-3 kere cinsel ilişkiye girmenize rağmen gebe kalamıyorsanız infertilite yani kısır olabilirsiniz. Genç bir kadının düzenli cinsel ilişkide gebe kalma şansı her ay için %20-25’dir. Yaş ilerledikçe bu oran düşer. Kısırlık, önceden gebe kalmış birinde de oluşabilir. Kısırlık sebepleri birçok faktöre bağlı olarak gelişebilir. %40 erkeğe, %40 kadına bağlı olarak gelişebilir. Geri kalan kısmı ise sebebi bilinmeyen-açıklanamayan infertilite olarak adlandırılır. 8-10 çiftten birinde kısırlığa rastlanıyor.
Kısırlığı Nasıl Teşhis Ediyoruz?
Muayene kısırlık teşhisi için en kritik bölümdür. Kısırlık sorunu yaşayan kadının muayene edilmesi ve ultrasonografik incelemesi, smear yani rahim ağzından örnek alınması ile patolojik inceleme yapılması gerekir. Ultrasonografik incelemeler vajinal ultrasonografi ile yapılır. Adetin 2. veya 3. günü ilk inceleme yapılır. Rahim ve yumurtalıklar değerlendirilir. Yumurtalıkların büyüklükleri ve rahim iç zarı hakkında bilgi edinilir ve buna göre bir infertilite tedavisi programı belirlenebilir.
1- Ultrason
Abdominal (karından) veya vajinal ultrasonografi yaparak infertilitenin nedenini gözlemleyebiliyoruz.
2- HSG (Rahim Filmi)
HSG incelemesi ile rahim içini değerlendiriyoruz.Ayrıca tüplerin açık veya kapalı olup olmadığını değerlendiriyoruz. İnfertilite nedeninin araştırılmasında HSG ve laparoskopi birbirini tamamlar.
3- Laparoskopi
Laparoskopik inceleme çocuğu olmayan çiftlerin değerlendirilmesinde en önemli teşhis yöntemlerinden biridir. Laparoskopi ile karın iç organları ve rahim içini inceliyoruz. Kanallarda tespit edilen yapışıklık ve tıkanıklıkları gideriyoruz.
4- Histeroskopi
İnce fiberoptik bir teleskop ile vajinal yoldan rahim içerisine girerek tüm anormallikleri teşhis ediyoruz. Aynı seansta bu anormallikler cerrahi olarak giderilebiliyor . Bu işlem de laparoskopi gibi kansız ve bıçaksız bir ameliyat türüdür.
5- Sperm Analizi
İnfertilite vakalarının üçte biri erkek faktörüne bağlı. Sperm analizi infertilitenin nedenini anlamak için kullandığımız yöntemlerden biri.
İnfertilite Tedavi Yöntemleri
1- Yumurtalama Artırıcı İlaç Kullanımı ve Antioksidan
Kadınlarda kısırlık tedavisi (Aydın) için en başarılı sonuçlar, yumurtlamanın bazı ilaçlarla uyarılmasıyla alınıyor. Hangi ilacın, nasıl bir yöntemle kullanılacağı tedavinin seyrini etkiliyor. Ayrıca bu aşamada antioksidan dediğimiz erkekteki sperm kalitesini artırmaya yönelik bir yöntem uygularız. Vitamin C, Vitamin E ve taurin gibi antioksidanlar ile sperm hareketliliğini artırmayı amaçlarız.
2- Aşılama
Aşılama tedavisi (Aydın): Yumurtalıklarınızı uyarıp yumurtalar çatladıktan sonra spermleri yıkayıp konsantre ederek rahim içine transfer ediyoruz. .
3- Tüp Bebek – Intrasitoplazmik Enjeksiyon
Tüp Bebek Tedavisi (Aydın):Yumurtalık rezervi azalmış olan kadınlarda, sayıca az olan yumurtaların verdiğimiz ilaçlarla, büyümelerini sağlıyoruz.
Kadınlarda Rahim Kaynaklı Kısırlığın Sebebi Nedir?
Rahim içinde gebeliğin yerleşip büyüyeceği boşluğun anormallikleri de gebelik için engel oluşturabilir (uterin faktör). Rahim filmi(HSG) rahim içini ve tüpleri (fallop kanallarını) değerlendirmek için kullanılan birinci basamak testtir.
Kadınlarda Tüp Kaynaklı Kısırlık Neden Olur?
Fallop tüpleri yumurtayı yakalayıp tüp içine almasını ve döllenme sonrası döllenmiş yumurtanın rahim içine taşınmasını sağlayan çok hassas ve detaylı bir yapıya sahiptir. Bu yapının bozulması yumurtanın taşınmasını ve döllenme olayını engelleyebilir. Fallop tüpüne ulaşan genital enfeksiyonlar, diğer karın içi organlardan kaynaklanan enfeksiyonlar veya tüpte yerleşmiş dış gebelik gibi olaylar tüplerde hasara neden olabilir. Her iki tüpün hasarlı ve fonksiyon göremez durumda olduğu hastalarda tüp bebek ile gebelik elde edilebilir.
Kadınlarda Rahim Ağzı Kaynaklı İnfertilitenin Nedeni Nedir?
Bazı kadınlarda rahim ağzı salgısı içinde sperme karşı antikor denilen bağışıklık sisteminin oluşturduğu maddeler bulunabilir ve yumurtlama döneminde bile sperm hücre fonksiyonlarını bozarak rahime ulaşmasına engel olarak kısırlığa sebep olabilir. Rahim ağzı kaynaklı kısırlık (servikal faktör) düşünülen hastalarda rahim içi aşılama (intrauterin inseminasyon= IUI) uygulanabilir.
Karın Zarı Kaynaklı Kısırlık Problemlerine Neler Neden Olur?
Geçirilmiş ameliyatlar, iç organ enfeksiyonları ve endometriozis karın duvarını ve iç organları saran zar tabakasında (periton) yapışıklıklara (adezyon) sebep olarak yumurtaların fallop tüplerine veya tüpten rahime ulaşmasını engelleyebilir.
Ovülasyon İndüksiyonu Nedir?
Ovulasyon indüksiyonu (Aydın) tedavisi yumurtlamayı artırmaya yönelik ağızdan ilaçla yada cilt altı uygulanan iğne tedavileri ile yapılan bir tedavi yöntemidir.
Gebelik Şansı Ne zaman Yüksektir?
Menstrüal döngüsü 28 günde bir olan, düzenli adet gören bir kadında yumurtlama -adetin başlangıcını 1. gün kabul edersek- 12 ila 16. günler arasında en yüksektir.
2.Tüp Bebek Tedavisinin Detayları
Tüp bebek (Aydın) yöntemini teknik olarak tanımlamak gerekirse, kadın yumurta hücresi olan ile erkek sperminin vücut dışında, özenle hazırlanmış laboratuvar koşullarında döllenerek, bu döllenmiş yumurta hücrelerinden belirli bir sayıda seçilmesi ile rahmin içerisine yerleştirilmesidir. Gebeliğin oluşup oluşmadığını embriyonun başarılı bir şekilde tutunması belirler. Embriyo yani yumurta hücresi rahime tutundu ise gebelik başlamaktadır demektir. Bundan sonraki aşamalar doğal yollarla oluşan hamilelikteki ile aynıdır. Tüp bebek tedavi (Aydın) süreci olarak adlandırabileceğimiz bu süreç ortalama olarak iki hafta sürer.
Tüp Bebek Tedavisi Aşamaları
Tüp bebek aşamalarını 5 başlıkta toplayabiliriz. Bunlar sırasıyla,
• Ovulasyon indüksiyonu,
• Yumurtaların toplanması,
• Spermin alınması,
• Döllenme
• Embriyo transferidir.
Her ay düzenli olarak regl olan bir kadın ayda tek bir yumurta oluşturmaktadır. Tüp bebek tedavi sürecinde kullanılan hormon ilaçları ile bu sayıyı arttırmayı amaçlarız. İlaçların kullanımı sırasında ultrason ve kan testleri ile yumurtanın gelişimini takip ederiz. Yumurtaları, yeterli olgunluğa ulaştığında çatlama iğnesi olarak da adlandırdığımız bir iğne ile toplayarak laboratuvar ortamında sperm ile döllenmesini sağlarız.
Stimulasyon (Uyarım)
Kadınlar normalde her adet döngüsü sırasında bir yumurta üretir. Ancak, tüp bebek tedavisinde birden fazla yumurta gerekir. Birden fazla yumurta elde etmek, sağlıklı ve canlı bir embriyo geliştirme şansını arttırır. Vücudunuzun ürettiği yumurta sayısını artırmak için 8-10 gün boyunca enjekte edilen gonadotropin iğneleri uygulamanız gerekiyor. Bu süre zarfında yumurtaların sayısı ve gelişimi folikulometri (Yumurta takibi-Aydın) ultrasonla izlenir.
Yumurta Toplama (OPU-Oosit pick up)
Yumurta toplama (Aydın) yani foliküler aspirasyon anestezi ile yapılan cerrahi bir işlemdir. Vajinal yoldan ultrason yardımıyla yumurtalığınıza ve yumurtanızı içeren folikülün içine bir iğne yönlendirerek oositleri aspire edilerek toplanır.
Tüp Bebekte Yumurtaların Yerleştirilmesinde Nasıl Bir Yol İzliyoruz?
Tüp bebekte laboratuvar ortamında döllenen yumurtaların rahme yerleştirilmesinde iki farklı yöntem vardır.
IVF Yöntemi
IVF (Aydın) (In Vitro Fertilization), klasik tüp bebek tedavisidir. Kısaca: yumurta hücresi ve sperm hücrelerini belirli bir ortamda yan yana bırakılması ve kendiliğinden döllenmesini sağlamadır.
ICSI Yöntemi
ICSI, (Intra Cytoplasmic Sperm Injection) diğer adıyla İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu şu an kullandığımız modern tüp bebek tedavisidir. Tüp bebek tedavisinde yumurta toplama işleminden sonra elde edilen olgun yumurtanın ideal bir sperm ile mikroenjeksiyon işlemidir. Bu işlemden sonra hücrelerin bölünmesi ve çoğalması beklenir.
Embriyo Kültürü
Embrioloji uzmanı döllenmiş yumurtaların bölündükleri ve geliştiğinden emin olmak için embriolorı günlük olarak düzenli izleyecektir. Embriyolar genetik koşullar için testlere de tabii tutulabilir.
Embrio Transferi
Embriyolar yeterince büyüdüğünde transfer edilebilirler. Bu normal olarak döllenmeden üç ila beş gün sonra gerçekleşir. İmplantasyon yani transfer günü doktorunuz özel bir kateterle embriyoyu rahminizin içine yerleştirir. Acısız ağrısız, anestezi gerektirmeyen bir uygulamadır.
Hamilelik, embriyonun kendini rahim duvarına implant ettiği zaman ortaya çıkar. Bu 6 ila 10 gün sürebilir. Hamileyseniz transferden 12-15 gün sonra kanda gebelik testi (B-HCG) yüksek olarak belirlenir.
Hangi Durumlarda Tüp Bebek Tedavisi Yapılmalıdır?
• Servikal faktörler
• Kısırlık
• Her iki tüpün de tıkalı olması
• Yumurta bozukluğu
• Menide sperme rastlanmaması
• Spermde kalite bozukluğuna rastlanması
• Tüplerin, cerrahi müdahale sonucu alınmış olması durumu
• Aşılama ve diğer tedavilere yanıt vermeyen hormon bozukluğu durumları
• Yumurta kısırlığına neden olabilecek kistlerin olması (Ciddi endometriozis-çikolata kistleri vb)
• Sperm ve yumurta sayısının az olması
• Sperm hareketliliğindeki problemler
• Sperm hücrelerindeki şekil bozuklukları
• Tekrarlayan hamilelik kayıpları
• Ebeveynler, genetik bir bozukluk riski taşıyorsa ve bu riski bebeğe geçirme şansı yüksekse tüp bebek yöntemini tercih edebilirler. Laboratuvarda genetik anormallikler için embriyolar test edilebilir ve daha sonra sadece genetik kusurları olmayan embriyoları transfer edilebilir.
Kullanılmayan Embriyolarla Ne Yapılır?
Transfer etmek istediğiniz kaç embriyo var? Fazla embriyo ile çoğul gebelik riski artar. Türkiye’de 35 yaşın altında 1 adet, 35 yaşın üstünde 2 adet embrio transfer edilebilir, ikiden fazla embriyo transfer edilmez. Diğer transfer edilmeyen embriolar daha sonraki bir zamanda transfer edilmek üzere saklanabilir.
Tüp Bebek Tedavisinin (IVF) riskleri nelerdir?
Tüm tıbbi tedavilerde olduğu gibi Tüp Bebek Tedavisi (IVF-Aydın) için gerekli olan ilaçlar ve prosedürlerle ilgili nadir komplikasyonlar mevcuttur.
Yumurtaları uyarmak için kullanılan ilaçlar Ovaryan hiperstimülasyon sendromuna yol açabilir. Bu komplikasyon, IVF tedavisi gören kadınların yüzde birinden daha azında ortaya çıkmaktadır. Şiddetli overyen hiperstimülasyon sendromu dehidratasyona, karın ve akciğer boşluklarında büyük miktarda sıvı birikmesine ve kan pıhtılaşma bozukluklarına yol açabilir. Overyen hiperstimülasyon sendromundan şüphelenildiğinde önlem için tedavi iptal edilmeli veya embriyo transferi ertelenmelidir.
Düşük doğum ağırlığı ve prematüre doğum riskini artıran çoğul gebelikler, erken haftalarda gebelik kaybı (düşük), Ektopik gebelik yani dış gebelik (yumurtalar uterus dışına implant edildiğinde), kanama, enfeksiyon, bağırsak veya mesanede hasar (nadir) bildirilmiştir.
Bazı araştırmacılar doğurganlık ilaçları kullanan kadınlarda borderline over kanserinde artış olduğunu bildirmişlerdir. Burada önemli olan husus yumurtalık uyarım ilaçlarının dikkatli kullanımıdır, çünkü aynı zamanda hamileliğin yumurtalık kanseri gelişme riskini de azalttığı bilinmektedir.
Tüp Bebek ile İlgili Sık Sorulan Bazı Sorular
Tüp bebek işleminde başarı şansı nedir?
Başarıya ulaşmamızda anne adayının yaşı ve embriyonun kalitesi gibi faktörler belirleyicidir. 30 yaş altı kadınlarda tüp bebek başarı oranı ortalama %45-55 iken 40 yaş ve üzeri kadınlarda bu oran ortalama %10-15 civarlarındadır.
Tüp bebek kaç yaşına kadar uygulanabilir?
40 yaş üzeri kadınlarda gebe kalma şansı önemli ölçüde azalmasına rağmen 45 yaşına kadar tüp bebek süreci için tedaviye başvurulabilir. Dolayısıyla ilerleyen yaşlarda tüp bebek tedavisinde başarı oranı daha genç yaşlardaki kadınlara göre daha düşüktür ve olumlu sonuç elde edebilmek için deneme sayısının artırılması gerekebilir.
Tüp bebek tedavisi kaç gün sürer?
Bu durum kısırlığın sebebine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Genel olarak 15 gün ile 1 ay arasında tamamlanmaktadır diyebiliriz.
Tüp bebek tedavisi kaç kez denenebilir?
Tedavinin kaç kez denenebileceği sorusunun aslına bakarsak net bir cevabı yoktur. Yeni çalışmalar tüp bebek tedavisinde kullanılan hormon ilaçlarının kadınlar üzerinde olumsuz bir etkisi olmadığını göstermiştir. Tedaviden kaynaklı erken menopoza girmek gibi herhangi bir durum da söz konusu değildir. Dolayısıyla tüp bebek tedavisi; gebelik ve doğumla sonuçlanana kadar denenilebilecek bir yöntemdir.
3.Aşılama Tedavisinde Bilmeniz Gerekenler
Aşılama (intrauterin inseminasyon-Aydın) erkekten alınan spermlerin döllenmeyi kolaylaştırmak için kadın rahmine yerleştirilmesi işlemine denir. Sperm hücreleri laboratuvarda işlemlerden geçirildikten sonra bir kateter yardımıyla rahim içine verilerek , normal birliktelikte gebelik şansı %4-5 iken, bu işlem ile şans % 10-15 lere kadar yükselir.
Aşılama (Aydın) yönteminde amaç tüplere ulaşan kaliteli sperm sayısını artırarak kadının gebe kalma şansını artırmaktır. Tedavinin uygulanacağı çiftin sperm sayı ve kalitesinde ciddi bozukluk olmaması gerekir.
Aşılama Kimlere Yapılır?
• Üreme sorunu olan çiftlerde genellikle ilk tercih olarak uygularız.
• 1 yıl korunmasız ve düzenli ilişkiye rağmen gebe kalamayan hastalara
• Tüplerinden en az bir tanesi açık olan kadınlara
• Açıklanamayan kısırlık teşhisi konmuş hastalara
• Ejekulasyon (boşalma) problemi olan hastalara
• Hafif ve orta düzeyde endometriozise bağlı infertilite-kısırlık
• Sperm sayısı ve hareketinde hafif ve orta düzeyde bozukluk olan hastalara uygulanabilir.
Aşılama Tedavisi Aşamaları Nelerdir?
Aşılama tedavisinde dikkat edilmesi gereken bazı hususlara dikkatinizi çekmek istiyorum. Madde madde belirtmek gerekirse;
• Aşılama tedavisine adetin 2. veya 3. günü başlarız. Yumurta geliştirici iğneler kullanılırız.
• Öncesinde mutlaka rahim içi myom, polip ya da yumurtalık kistleri açısından detaylı değerlendirme yaparız. (Yumurta geliştirici ilaçlar cilt altına ya da kas içine yapılan iğne formunda ilaçlardır.)
• Adetin 2. veya 3. günü iğne kullanmaya başlayan hasta, mümkünse her gün aynı saatte ilacını kullanmalıdır.
• Yumurta içeren follikuller yaklaşık 16-18 mm boyutuna erişene kadar tedaviye devam ederiz.
• Seri ultrason muayeneleri ile yumurta follikullerinin büyüklüğünü değerlendiririz.
• İdeal boyutta follikul saptadıktan sonra çatlatma iğnesi yaparız. 34-36 saat sonra aşılama işlemini yaparız.
• ”Aşılama ağrılı olur mu?” şeklinde sorularda geldiği için altını çizerek belirtmek isterim. İşlem ağrısız ve acısızdır.
Aşılamayı Nasıl Yapıyoruz?
Aşılamanın olacağı günün sabahı hastanın eşi sperm örneği verir. Bu spermler laboratuarda yıkama işleminden geçirilir. İyi kalitede olanları seçeriz. Hazırlanan bu spermleri ince bir kateter yardımı ile rahim ağzından geçilerek rahimin içine yavaş yavaş veririz. Aşılamadan sonra hasta 20 dk yatarak dinlenir ve normal günlük hayatına döner.
Aşılama işlemi muayene şartlarında yapılan ağrısız ,acısız ve kolay bir işlemdir.
Aşılama Ne Zaman Yapılır?
Tedavide yumurta içeren follikullerin boyutu 16-18 mm’e ulaştığında koldan veya karından çatlatma iğnesi yaparız. Çatlatma iğnesi ile yumurta hücresinin son gelişim evresi tamamlanır ve olgun yumurta hücresi elde edilmesi hedeflenir. Çatlatma iğnesinden 36-37 saat sonra da aşılama yapılır.
Aşılama Tedavisinin Başarı Oranı Nedir?
• Tek başına aşılama yaptıranlar için gebelik şansı %3
• Sadece hap ile yumurta geliştirildiğinde, aşılama yapılmadığında %5
• Sadece iğne ile yumurta geliştirildiğinde, aşılama yapılmadığında %8
• Hapla yumurta gelişimi sağlandıktan sonra aşılama tedavisi yaptıranlarda %8 Doğal gebe kalabilme şansı da yaklaşık bu oranlardadır.
• İğne ile yumurta gelişimi sağlandıktan sonra aşılama yaptıranlar için % 10-15 gebelik şansı vardır.
Aşılama ve Tüp Bebek Arasındaki Fark Nedir?
Aşılama ve tüp bebek tedavisi birbirinden tamamen farklı süreçlerdir. Aşılama poliklinik şartlarında yapılabilen yumurtlamayı artırıcı tedaviyi takiben uygulanan ve anestezi gerektirmeyen bir işlemdir. Tüp bebek ise hem erkek hem de kadının yoğun doz ilaç kullanımını takiben yumurtlamanın sağlanması, hastane ortamında, genel anestezi altında toplanan yumurtaların erkekten alınan sperm eldesi ile laboratuvar ortamında ikisinin buluşturulması işlemidir.
4.Yumurta Dondurma
Yumurta dondurma (Aydın) olgun oositlerin dondurularak ihtiyacı olması beklenen kadınların doğurganlığının devam etmesi için yapılan bir işlemdir. Çocuk sahibi olma planları gittikçe daha ileri yaşlara doğru kaydığı için yumurta dondurma gittikçe sosyal bir ihtiyaç haline gelmekte. Yumurta dondurma tüp bebek tedavisi gibi başlanır. Oosit toplanma aşaması bitince embriyo oluşturulmadan daha ilerde kullanılmak üzere dondurulur. Yumurta dondurma için ideal yaş 31-35 arası. İleride gebelik elde etmek için dondurulacak yumurta en az yirmi olması gerekir.
Eğer şu durumlar var ise yumurta dondurma düşünülebilir:
• Doğurganlığınızı etkileyecek bir durum varsa; Orak hücreli anemi, otoimmün hastalık, genetik durumlar
• Kanser yada başka hastalıklar tedavisi; Radyasyon ya da kemoterapi yumurtalıklara zarar verebilir. Yumurtalıkların alınmasını gerektirecek cerrahi tedavi.
• İleri yaşta genç oosit kullanma isteği; Artan yaş ile birlikte gebe kalma ihtimali azalmakta.
•Azalmış yumurta rezervi ve henüz gebelik planlamayan hastalar
Yumurta dondurma işlemi sırasında da tüp bebek tedavisindeki komplikasyon riskleri aynı şekilde olduğu unutulmamalıdır.
5.Embriyo Dondurma
Embriyo dondurma embriyoların saklanıp daha sonra kullanılmasına olanak sağlayan bir tekniktir. Sadece embriyo değil yumurtalar da sonradan saklanıp kullanılabilir. İlk donmuş embriyo ile gebelik 1980’lerde oldu. Embriyo dondurmak ileride gebe kalabilme ümidi için yapılan bir işlemdir. Embriyo dondurma ve çözme işlemi sonrasında canlı embriyo elde etme olasılığı %70 üzerindedir. Donmuş embriyo transferi anne adayı için daha sağlıklı ve çok daha az riskli bir işlem. Dondurulmuş embriyo teorik olarak sağlıklı saklama koşullarında çözülünceye kadar canlılığını korur.
Taze ile donmuş embriyo transferi karşılaştırıldığında gebelik oranlarında ve embriyonun sağlığında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Hatta bazı merkezler donmuş embriyo transferlerinde başarı oranını daha yüksek olduğunu bildirdiler.
Overyan Hiperstimulasyon Sendromu (OHSS) riski olan anne adaylarında donmuş embriyo transferi yapmak bu riskini çok azaltmaktadır. Genetik sorunları olan çiftlerde embriyo dondurmak genetik araştırma için bize olanak sağlar. Böylece sağlıklı embriyo transfer ederiz. Embriyo dondurmanın bugüne kadar fetus üzerinde bilinen bir komplikasyonu yoktur.
