DOĞUM KONTROLÜ VE KÜRTAJ AYDIN
1.Kadınlarda Tüplerin (Yumurta Kanalları) Bağlanması (Aydın)
Tüp bağlanması (Aydın)- ligasyonu olarak da adlandırılan bu işlem rahim ve yumurtalıklar arasında yer alan kanalların cerrahi olarak bağlanması veya kapatılmasıdır. Bu işlem kapalı ameliyat (laparoskopi-Aydın) yöntemiyle yapılmaktadır. Böylece yumurtalıklardan atılan yumurtanın sperm ile karşılaşması engellenir, döllenme kesinlikle önlenmiş olur.
Tüplerini bağlatan kadın hemen korunmaya başlar ve kesinlikle hamile kalamaz. Küçük bir operasyon gerektirir, geri dönüşü yoktur. Anestezi verilerek uygulanır.
Adet düzenini etkilemez. Cinsel hayatı ve isteği etkilemez.
Hamile kalması ruhsal ve sağlık açısından sakıncalı olan kadınlarda ideal bir yöntemdir.
Tüpler bağlandıktan sonra geri döndürmek için yapılan cerrahi operasyonların başarı şansı düşüktür. Tüpleri bağlandıktan sonra tekrar hamile kalmayı isteyenlere tüp bebek yöntemi önerilir.
Erkekte Sperm Kanallarının Bağlanması (Vazektomi)
Vazektomi olarak da adlandırılan bu müdahale spermin geçtiği kanalların kesilmesi yada bağlanmasıdır. Küçük bir operasyon gerektirir, geri dönüşü yoktur.
Lokal anestezi altında ürolog tarafından yapılır, 15-20 dk süren işlem kansız ve ağrısızdır, deri üzerinde iz bırakmaz, komplikasyon oranı çok düşüktür. Hastanede kalmayı gerektirmez.
Erkeklik gücünde bir azalma veya değişme yaratmaz, cinsel arzuyu ve sertleşmeyi etkilemez. Erkek menisinin miktarı ve görünümü değişmez, ancak meni içinde artık döllenmeyi sağlayan sperm hücresi bulunmaz. Koruyuculuğu hemen başlamaz. Operasyon sonrası ilk 20 ilişkide meni içinde hala canlı sperm hücresi bulunabileceğinden ilk dönemlerde korunmak gerekir.
Daha fazla çocuk istemeyen veya hamile kalması sağlık açısından tehlikeli olan bayanların eşleri için ideal bir yöntemdir.
Lokal anestezik maddeye duyarlılık, operasyon bölgesinde enfeksiyon, hematom (kan toplanması), ağrı gibi yan etkiler cok nadirde olsa görülebilir.
2.Kürtaj veya Dilatasyon Küretaj (D&C) İşlemi Nedir?
Kürtaj yani Dilatasyon Küretaj (Aydın), gebeliğin ilk 3 aylık döneminde rahim içindeki gebeliği tahliye etmenin en etkili yöntemidir. Rahimde perforasyon (delinme) ve kan kaybı riski daha düşük olduğundan vakumlu kürtaj keskin kürtaja göre daha avantajlıdır.
Dilatasyon serviksi yani rahim ağzını genişletmek demektir; kürtaj ise rahimdeki içeriği temizlemek anlamındadır
Genellikle gebeliğin ilk 10 Haftasında uygulanır. Hasta için başka bir problem yoksa genellikle hastaneler, klinikler veya hekim muayenehanesinde uygulanabilir.
Ülkemizde isteğe bağlı kürtaj kadının reşit olması (18 yaş) veya tıbbi sakınca olmadığı taktirde gebeliğin 10. haftasına kadar yapılması halen yasaldır.
Kürtaj (Aydın) Nasıl Yapılır?
Çoğu kadın işlem sırasında biraz ağrı tariflediği için doktorlar rahim ağzı çevresine lokal anestezi uygulamayı veya genel anesteziyi tercih edebilirler.
Lokal anestezide serviks yani rahim ağzı uyuşturulur (paraservikal anestezi). Sedasyon veya Genel anestezi ise işlem sırasında hastanın uyuyor olacağı anlamına gelmektedir. Lokal anestezi altında yapılacaksa işlem öncesi hafif bir şeyler yemeniz tavsiye edilir. Eğer işlem sedasyon anestezisi veya genel anestezi altında olacaksa operasyondan 5-6 saat öncesine kadar ağızdan herhangi bir yiyecek ya da içecek alınmaz, sigara dahi içilmez.
Jinekolojik muayenede olduğu gibi muayene masasına yattıktan sonra doktorunuz litotomi pozisyonu almanız için yardımcı olacaktır, yani sırtüstü yatmanız ve ayaklarınızı ayaklıklara yerleştirmeniz istenecektir. Vajinaya bir spekulum yerleştirildikten sonra vajina içi ve serviks antiseptik solüsyonla silinir, ardından serviks çevresine lokal anestezik ilaç (paraservikal anestezi) enjekte edilir. Eğer genel anestezi ile uyutuluyorsanız bu işlemler siz uyuduktan sonra yapılacaktır.
Kürtaj işlemine başlanmadan evvel rahim ağzını genişletmek gerekir. Ardından kalem inceliğinde plastik bir tüp olan MR kanül rahim ağzından geçirilip rahim içine yerleştirilir. MR kanül fetoplasental materyali vakumla çekmek için bir vakum enjektörüne veya makinesine bağlanır. Böylece döllenme materyali rahim iç yüzeyinden temizlenebilir, rahimde kasılma tetiklenir ve böylece kan kaybı azalır.
Vakumla kürtaj (Aydın) işleminden sonra eğer gerek görülürse ucu küçük kaşık gibi olan cerrahi bir küret aletini nazikçe kullanılabilir, böylece rahim içinde kalan tüm fetüs ve plasentaya ait materyaller rahim duvarından temizlendiğinden emin olunur.
Kürtaj operasyonu genellikle 10-15 dakika sürmektedir. Kürtaj işlemi sonrasında hafif karın ağrısı duyulabilir. Yaklaşık 1 saat gözlem altında kaldıktan sonra eğer ciddi bir kanama veya başka bir problem söz konusu değilse hasta taburcu edilir.
Kürtaj İşleminin Riskleri ve Olabilecek Komplikasyonlar:
Aşağıdaki listede kürtaj operasyonuyla ilgili bazı risklerden bahsedilmektedir. Ancak bu risklerin hiç biri hastada görülmeyebilir.
Sterilizasyona dikkat edilmeden dikkatsiz ve ehil olmayan kişilerce yapılan operasyonlarda enfeksiyon, kanama, rahimin delinmesi, servikal yetersizlik ve rahim ağzının yaralanması gibi komplikasyonlar söz konusu olabilir.
Tekrarlayan kürtaj işlemleri sonraki gebeliklerde bebeğin erken doğum veya düşük doğum ağırlıklı bebek olasılığını arttırabilir.
Vakumlu Kürtajın (Aydın) Avantajları nedir?
• Mekanik vakumlu kürtaj işlemi güvenli ve basittir.
• Gebeliğin ilk 12 haftasında gerçekleştirilebilir.
• İçeride parça kalma şansı %1’den azdır.
Kürtajın Dezavantajları Nelerdir?
• İşlemden 1-2 hafta sonrasına kadar ağrı, adet kanamasına benzer kanama ve karın ağrısı hissedebilirsiniz.
• 1 hafta kadar kramp çekebilirsiniz.
• Nadir olmasına rağmen enfeksiyon, rahim ve/veya serviksin yaralanma riski olabilir. İleri hafta gebeliklerde bu komplikasyon riski daha yüksektir.
Kürtaj sonrasında nelerle karşılaşabilirim?
Ameliyatın hemen sonrasında gözlem için, hemşire sizi dinlenme odasına alacaktır. Dinlenme odasında 1-2 saat kalabilirsiniz. Taburcu olmadan önce size reçeteniz verilip iyileşmenize yardımcı olabilecek önerilerde bulunulacak ve bir problem yaşadığınızda iletişime geçebilmeniz için telefon numarası verilecektir.
Kürtaj sonrasında eve döndüğünüzde dinlenin. Kendinizi yorgun hissedebilirsiniz. Ağrı, kramp ve hafif vajinal kanama yaşayabilirsiniz. Ayrıca bulantı, ishal, ateş, kabızlık veya şişkinlik şikayetleriniz de olabilir. Kendinizi daha iyi hissetmeniz ve hızlıca iyileşmeniz için aktivitelerinizi sınırlamalısınız. Güzelce dinlenin ve yeterince uyuduğunuzdan emin olun.
Hafif yürüyüş gaz sancısı şikayetlerinizi hafifletmeye yardımcı olabilir.
Sonraki günlerde normal aktivitelerinize devam edebilirsiniz. Eğer ağrınız varsa ibuprofen (advil) veya asetaminofen (tylenol) gibi ağrı kesiciler kramp ağrılarınızı hafifletmeye yardımcı olur
Tamamen iyileşene kadar veya kanamalarınız durana kadar 2-3 hafta boyunca cinsel ilişkiden kaçınmayı düşünebilirsiniz. Ancak buna gerek yoktur. İşlemden hemen sonra doğum kontrol hapı almaya başlayabilirsiniz. Ancak enfeksiyon riskinden korunmak için işlemden sonraki ilk hafta içinde mutlaka kondomla korunun.
Operasyondan sonra ilk 2 hafta boyunca düzensiz veya lekelenme tarzında kanamanız olacaktır. İlk hafta tampon kullanmaktan kaçının ve sadece ped kullanın. Genital bölgenizi temiz tutun.
Rahim gebelik öncesi boyutuna küçüleceği için adet sancısına benzer kramplar yaşayabilirsiniz. Bu durum birkaç saat veya bir kaç gün sürebilir.
6 hafta boyunca ağır egzersiz, mekik veya ağır kaldırmaktan kaçının.
Ameliyattan sonra enfeksiyonu önlemek için reçete edilen antibiotik tedavinizi almanız önemlidir
Bir sonraki menstrüel kanamanıza kadar tampon kullanmayın. İlk adet kanamanızı kürtaj işleminden 4-6 hafta sonra göreceksiniz. Ne zaman ovulasyon (yumurtlama) olacağı bilinemeyebilir.
Kürtaj Sonrası Kontrolüm Nasıl Olacak?
Kürtaj sonrası kontrol 1-2 hafta sonra yapılır.
Gebelik Kayıplarından veya Düşüklerden Sonra Kürtaj Yapmak Gerekli Midir?
Tedavide amaç düşük sonrası kanamayı veya enfeksiyonu önlemektir. Gebeliğin çok erken dönemlerinde vücudunuz gebelik dokusunu kendisi atar ve tıbbi bir işlem yapılmasına gerek kalmayabilir. Eğer bu doku tamamen atılmadıysa kanamayı ve enfeksiyonu önlemek için dilatasyon küretaj yapmak en yaygın prosedürdür.
Düşük yapan yaklaşık %50 kadında dilatasyon küretaj gerekmeyebilir, ancak yine de rahim içinde fetüs veya plasentaya ait parçalar kalabilir, bu nedenle ultrasonla kontrol edilmesi gerekir. 10 haftadan daha büyük gebelik düşüklerinde ise büyük olasılıkla inkomplet dediğimiz durum oluşur, dilatasyon küretaj yapılması gerekecektir. Düşük yaptığınızda doğal haline bırakmanın ya da kürtaj işlemine ihtiyacınız olup olmadığına muayene ve ultrasonla değerlendirilerek karar verilir.
Kürtaj İşleminin Olası Risk ve Komplikasyonları Nelerdir?
• Anesteziye bağlı riskler olabilir (kullanılan ilaca karşı reaksiyon ve solunum problemleri gibi )
• Uzamış kanama veya şiddetli kanama
• Rahim veya diğer pelvik organlara ait enfeksiyon
• Rahimde delinme veya yaralanma
• Rahim ağzında yırtılma veya yetmezlik
• Rahim veya servikste skar dokusu gelişmesi
• İnkomplet yani eksik yapılmış işlem (rahim içinde gebeliğe ait doku kalması )
Kürtaj sonrası Ne Zaman Doktorumu Aramalıyım?
Çoğu kadının kürtaj sonrasında çok fazla şikayeti olmaz. Doktorunuz karşılaşacağınız durumlar hakkında bazı önerilerde bulunabilir, ancak olası bir sorun hakkında bazı şeyleri bilmeniz gerekir ve doktorunuzu aramanız gerekebilir:
• Baş dönmesi veya bayılma
• 2 haftadan uzun süren kanama
• 2 haftadan uzun süren kramplar
• Adet kanamasından fazla miktarda kanama veya 1 saatte 1 petten daha fazla kanama
• Şiddetli veya giderek artan ağrı
• 38 derece üstü ateş veya titreme
• Kötü kokulu akıntı
3.Rahim İçi Araç (Spiral-Aydın)
Değişik şekil ve büyüklükteki rahim içi araçlar- Aydın (spiral) rahim içinde yabancı bir madde gibi reaksiyon yaratır. Ve bu sebeple spermin rahim içerisinden geçip yumurta hücresini döllemesini, döllenmiş yumurtanın rahim içerisine yerleşmesini engelleyip rahim içerisini döllenmeye uygunsuz hale getirir. Koruyuculuğu %97-99 dur. Rahim içi araç takıldığı andan itibaren gebeliği önler ve 3-5 yıl koruma sağlar. Çıkarıldıktan hemen sonra gebe kalınabilir. Cinsel ilişkiyi ve emzirmeyi etkilemez. Ekonomik bir yöntemdir, yan etkisi azdır.
Rahim içi araç adetin 2.-5. günleri arasında uygulanır. Jinekolojik muayene ve ultrasonografiyi takiben rahim ağzı dezenfektan bir solusyon ile temizlenir. Rahim ağzı özel bir aletle sabitlenerek spiral rahim kanalından geçirilip rahim içine yerleştirilir. Bir kaç saniye süren bu işlem sırasında nadiren ağrı hissedilir. Eğer genital kanalda enfeksiyon varsa spiral enfeksiyon tedavi edildikten sonra takılmalıdır.
Spiral kullanımı ile adet miktarı artabilir, süresi uzayabilir. Adet sancılarına sebep olabilir. Hasta kişisel hijyenine dikkat etmelidir.
4.Koruyucu Aylık İğneler (Aydın)
Ayda bir veya 3 ayda bir kullanılır.İçerisinde bulunan progesteron hormonu sayesinde spermlerin rahim ağzından geçişini, yumurtlamayı ve döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini engeller.
Aylık iğne (Mesigyna) östrojen ve progesteron hormonunu birlikte içerir, adetin ilk gününde kas içine yapılır, 1 ay boyunca etkili olarak korunma sağlar, enjeksiyon her ay yenilenir.
3 aylık iğne ( Depoprovera) ise progesteron hormonu içerir, adetin ilk 3 günü içinde kas içine yapılır, korunma süresi 3 ay kadar sürer, enjeksiyon düzenli olarak 3 ayda bir tekrarlanır.
Ancak bazı kadınlarda adet düzensizliğine, adet görememe (amenore), lekelenme gibi şikayetlere yol açabilir. Ancak bu düzensizliğin kadın sağlığı üzerine olumsuz bir etkisi yoktur, iğneler kesildikten bir süre sonra düzelir. Baş ağrısı, sinirlilik gibi yan etkiler ortaya çıkabilir.
Adet kanamaları düzensiz, memede şüpheli kitle veya kanser varlığı ya da karaciğerde bir sorun varsa koruyucu iğneler önerilmez. Doğum kontrol haplarını kullanması sakıncalı kadınların bu iğneleri de kullanması sakıncalıdır.
5.Ertesi Gün Hapları (Aydın)
Bir doğum kontrol yöntemi değildir.
Korunmasız cinsel ilişkide bulunulduktan sonra veya kullanılan doğum kontrolunun başarısız olma ihtimaline karşı (prezervatifin yırtılma, delinme, yerinden çıkması, rahim içi aracın yerinden kayması gibi ) oluşabilecek muhtemel gebeliğin önlenmesinde uygulanır. Bir başka kullanım alanı da tecavüz vakalarında kadının gebe kalmasının engellenmesidir.
Korunmasız cinsel ilişkiden sonra ilk 72 saat içinde yüksek doz östrojen ve progesteron hormonu içeren veya sadece progesteron içeren hap ağız yoluyla alınır. Bu haplar rahim iç zarının özelliğini bozarak döllenmiş yumurtanın rahim içerisine yerleşimini engeller. 12 saat içinde doz tekrarlanır, eğer adet gecikmesi olursa gebelik araştırılmalıdır
Eczanelerde değişik isimlerde reçetesiz olarak satılmaktadır. Koruyuculuk oranı ilk 24 saat içinde alınırsa %95, ikinci gün %85, üçüncü gün %58 dir, 72 saat sonunda koruyuculuğu son derece düşüktür.
Ertesi gün hapları ancak çok özel durumlarda uygulanması gereken bir yöntemdir ve alışkanlık haline getirilmemelidir.
Yüksek doz östrojen içerikli olan haplar doğum kontrol hapı kullanması sağlık açısından sakıncalı olan kişilerde tehlikeli olabilir. Ayrıca koruyuculuğunun %100 olmadığını bilmek gerekir. Oluşmuş bir hamilelik üzerine etkisi yoktur, yani düşüğe sebep olmaz.
Mide bulantısı, kusma, meme hassasiyeti, baş ağrısı, karın ağrısı ve lekelenme tarzında kanama gibi yan etkiler görülebilir.
6.Doğum Kontrol Hapları (Aydın)
Kombine oral kontraseptif adı verilen doğum kontrol hapları östrojen ve progesteron hormonlarını içerir. En yaygın kullanılan yöntemler arasında yer alır. Düzenli kullanılduğında koruyuculuğu %99.9 dur. Günde 1 kez alındığı takdirde hamileliği önler ve etkisi sadece kullanıldığı süre içinde geçerlidir.
Haplar çoğunlukla 21 tanedir, ilk kullanılmaya başlanıldığında adet kanamasının 1. günü içilir, her gün aynı saattte alınması gerekir, kutu içindeki ilaçların tümü bittiği takdirde 7 gün ara verilir, 8. gün yeniden yeni bir kutu ilaca başlanır. Haplar bittikten bir kaç gün sonra normal adet kanaması görülür.İlaçlar içerisinde barındırdıkları östrojen hormonu sayesinde yumurtlamayı, döllenmiş yumurtanın olgunlaşmasını ve rahime yerleşmesini engeller, progesteron hormonu ise spermlerin rahim ağzından geçişini engeller.
Evlenecek kişiler evlenmeden 1 ay önce hap kullanmaya başlamalıdır. Ancak piyasada değişik adlarda ve değişik hormonal içeriğe sahip doğum kontrol hapları bulunmaktadır. Her kadının vücudu bu haplara farklı tepkiler verebileceğinden kullanmaya başlamadan evvel bir uzmana danışmak gerekmektedir.
Doğum kontrol hapları etkili korunma yöntemlerinden biri olmasının yanısıra başka faydaları da vardır:
• Rahim ve yumurtalık kanseri riskini azaltır, iyi huylu meme hastalıkları daha az görülür
• Dış gebelik riski azalır,
• Endometriozis ve yumurtalık kistlerini tedavi eder,
• Yumurtalık kanalları (tüpler) iltihabı daha az görülür,
• Adet kanamaları düzene girer, süresi ve miktarı azalır,
• Adet döneminde görülen ağrıları azaltır,
• Akne ve anormal kıllanmayı azaltır,
• Kansızlık azalır, demir eksikliği anemisi riskini azaltır,
• Kemik yoğunluğu artar, osteoporoz riskini azaltır.
Dikkat edilmesi gerekenler:
• Sigara içiyorsanız sigarayı bırakmanız gerekir. Eğer yaşınız 35’den fazla ve aynı zamanda sigara içiyorsanız sigarayı bırakmalı veya başka bir korunma yöntemi seçmelisiniz.
• Kullanmaya başlamadan evvel karaciğer, kalp ve damar hastalıkları açısından herhangi bir probleminiz olmadığına emin olmalısınız. Yüksek tansiyon problemi olan veya tromboflebit gibi pıhtılaşma problemi kadınlarda kullanımı sakıncalıdır.
• Hapları mutlaka düzenli almalısınız, unuttuğunuz takdirde koruyuculuğunu yitirir.
• İlk aylarda adet düzensizlikleri, lekelenme görülebilir.
• Bulantı, baş ağrısı, adet kanamasında azalma, deride lekelenme, göğüslerde ağrı ve dolgunluk, kilo artışı ve depresyon gibi yan etkiler görülebilir.
• Doğum kontrol hapı kullanan bayanların yıllık jinekolojik muayenelerini aksatmamalı ve düzenli olarak pap smear testi yaptırmaları gerekmektedir.
